Unyulo loorhulumente basemakhaya liza kubanjwa kunyaka ozayo ngokutsho kwekomishini yolonyulo.
Image: IEC
Ikomishini eququzelela ulonyulo eMzantsi Afrika, i-Independent Electoral Commission (IEC), ibhengeze ukuba amalungiselelo olonyulo loomasipala aqhubela phambili.
Oku kuvakaliswe ligosa eliphezulu likwa-IEC, uMawethu Mosery, ngethuba ikomishini yonyulo isondlala isicwangciso sayo kwindibano ebizinyaswe ngamajelo eendaba eGoli.
Yimali engaphezulu kweebhiliyoni ezimbini zeerandi (R2.1-billion) ekuthiwe u-IEC uza kulungiselela ngazo ulonyulo lasemakhaya ekulindeleke ukuba lubanjwe kunyaka ozayo noxa umhla ungekabhengezwa.
Nangona unongxowa kaRhulumente ebophe ibhanti kwicala lezezimali, ikomishini yonyulo inethemba lokuba uza kuyiphokozela imali evakalayo ukuze yenze umsebenzi. "Okwangoku, akukho ngxaki engasithintela singakwazi ukuququzelela unyulo. Ngemali esinayo singawenza umsebenzi," utshilo uMosery.
Kuthiwa amaqela ezopolitiko abhalisiweyo ngu-IEC akumakhulu amahlanu anesibhozo (508). Kuloo maqela, ikhulu elinamashumi alithoba nambini (192) lingacinywa ngoba akukho nto eliyenzayo.
Ukusukela kunyaka ophelileyo, amaqela amatsha abhalisiweyo angamashumi amathandathu anesibini (62). Amanye abhaliselwe ukuthatha inxaxheba kunyulo lukazwelonke kuphela, logama amanye eza kuthatha inxaxheba kunyulo lasemakhaya nelikazwelonke.
Amaqela ezopolitiko abhaliswe emaphondweni alungeleke ukungenela unyulo oluza kuba kunyaka ozayo angamakhulu amane anesine (404). Kulindeleke ukuba ubhaliso lonyulo luqale ungaphelanga lo nyaka kwiindawo ngeendawo mbombo zone zelizwe loMzantsi Afrika.
Unyulo lusondela ukuqhwalela kweenkonzo zoluntu kuphezulu. Phakathi kwezinto ezikhalazelwa ngabantu ngamanzi, izindlu, iindlela ezingahambekiyo, ulwaphulomthetho oluxakileyo eMzantsi Afrika nokusetyenziswa kweziyobisi okugqithisileyo.
Emva kokuhla kwenani labantu abavotele iAfrican National Congress (ANC) kunyaka ophelileyo kunyulo lukazwelonke, amaqela amancinane aza kuya koluzayo enethemba lokwenza bhetele afumane oomasipala abathile kwabo bebephantsi kwayo.