Iindaba

Ikhwelo likaCyril Ramaphosa lokuba kupheliswe iithenda

Kamogelo Moichela|Published

UMongameli uCyril Ramaphosa uthi kufuneka zipheliswe iithenda.

Image: Itumeleng English/Independent Newspapers

UMongameli uCyril Ramaphosa uthi urhulumente kufuneka aziphelise iithenda, ingakumbi ezeenkonzo ezingundoqo, elumkisa ngelithi iithenda zixhaphaza amaziko oluntu kwaye zivula amasango okusetyenziswa kwazo ngendlela egwenxa, ukunyuswa kwamaxabiso kunye nokunyotywa.

Ethetha kwindibano yesihlanu yeANC yeNational General Council (NGC) eBoksburg ngoMvulo, ubhengeze ukuba urhulumente kufuneka abuyisele ngokukhawuleza izinto ezisiseko ezinikezelwe iikontraki zabucala iminyaka – amaxesha amaninzi iindleko zitsho kuluntu.

Uthe indlela yokwenza izinto ayiphelelanga nje ekuchitheni izibonelelo zikarhulumente, ikwagcine amawaka abasebenzi ababomi babo buxhomekeke kwiikontraka zexeshana bekwimeko yokungakhuseleki emsebenzini.

"Ukufumana abasebenzi bangaphandle (outsourcing) kuvula isango lorhwaphilizo – amatyala amaninzi abandakanya ukusetyenziswa kweethenda ngendlela egwenxa, ukunyotywa, ukunyuswa kwamaxabiso, kunye nokusetyenziswa kweenkampani ezingaqondakaliyo," utshilo.

“Abasebenzi baba semngciphekweni ngenxa yokuba imisebenzi yabo ibotshelelwe kwiithenda. Xa ithenda iphela, ngokunjalo nokuqeshwa kwabo. Kufuneka sibanike isidima abantu bethu ngokuqinisekisa ukuba bafumana izakhono kwaye basisigxina kwimisebenzi yabo ngomsebenzi wecandelo likarhulumente."

URamaphosa ugxininise ukuba ukwakha ngokutsha amandla angaphakathi karhulumente kubalulekile ekuphuculeni ukuhanjiswa kweenkonzo kunye nokubuyisela intembeko yoluntu.

Uthe iANC kufuneka "ithathe amanyathelo angqongqo" ukurhoxisa ukuqeshwa kwabasebenzi bangaphandle kwimisebenzi engundoqo kunye nokuvuselela izakhono zobugcisa kumasebe athe axhomekeke kakhulu kwiikontraka zabucala.

Amazwi kaMongameli aza ngelixa iSebe elilawula imali yamasebe kazwelonke lilungiselela ukuphumeza uMthetho wokuThengwa kweMpahla yoLuntu ekudala ulindiwe, oza kulungisa inkqubo yelizwe yokuthenga impahla futhi umisele iOfisi entsha yokuThengwa kweMpahla yoLuntu.

URamaphosa uthe uhlaziyo kufuneka lujolise kurhwaphilizo kunye nokungasebenzi kakuhle ngelixa kuqinisekiswa ukuba ukuthenga kusetyenziselwa ukuxhasa amashishini abantu abamnyama nababhinqileyo avelisa iimpahla kunye neenkonzo ngokuthe ngqo, hayi abarhwebi abarhweba ngexabiso eliphezulu.

"Kunikezelwa iithenda ezininzi kakhulu kwiinkampani ezingenawo amandla okunikezela… Oku kumosha iimali zoluntu, kukhuthaza urhwaphilizo kwaye akuqhubeli phambili uphuhliso lokwenyani kwezoqoqosho," utshilo.

URamaphosa usebenzise eli qonga ukuchaza ukuba uMzantsi Afrika ujonge phambili ekuguquleni ezoqoqosho ekudala ulindelwe, esithi iSebe elilawula imali yamasebe kazwelonke uqikelelo lwalo lubonisa amathuba okukhula okunamandla kule minyaka mihlanu izayo ukuba izibophelelo zomgaqonkqubo ziyaphunyezwa.

Imisebenzi, uye wagxininisa, iya kulandela ukwanda koqoqosho oluzinzileyo.

Kodwa ulumkise ngelithi ukubuyisela kwisimo esihle okunentsingiselo kuya kufuna urhulumente okwaziyo ongaxhomekekanga ekuqesheni abasebenzi bangaphandle kwiinkampani zabucala.