Iindaba

IPalamente ifuna ukucaciselwa ngenkxasomali yeNgxoxo yeSizwe

Mayibongwe Maqhina|Published

IPalamente ifuna ingcaciso malunga nokuba iza kuvela phi na inkxaso-mali yeNgxoxo yeSizwe.

Image: Itumeleng English / Independent Newspapers

USihlalo weKomiti yoLwabiwo-mali uMmusi Maimane ubhalele isebe likazwelonke elijongene nezimali zikarhulumente ukubuza ngenkxaso-mali yeNgxoxo yeSizwe (National Dialogue), engenasabelo sithe ngqo kuhlahlo lwabiwo-mali olusanda kuvunywa.

UMaimane uthe uxhalabile ukuba iNational Dialogue iza kuxhaswa kwaye iphunyezwe njani.

"Nangona iNational Dialogue ibalulekile kwidemokhrasi yethu, sikhathazeke kakhulu ngokungabikho kwesicwangciso esibambekayo senkxaso-mali. Akukho lwabiwo kuhlahlo lwabiwo-mali lwesizwe kwaye, kwimeko yemali esele icinezelekile, asinako ukukwazi ukujika izibonelelo eziya kwezinye izinto ezibalulekileyo," utshilo.

UMaimane ukwathe nasiphi na isicwangciso senkxaso-mali kufuneka sizinzile, siphendule kwaye akufuneki sibeke umthwalo owongezelelweyo kubahlawuli berhafu.

Ingxelo yakhe iza ngethuba isithethi sikaMongameli Cyril Ramaphosa uVincent Magwenya esithi zonke iinkqubo zohlahlo lwabiwo-mali malunga neNkomfa yeSizwe ziyahambelana noMthetho woLawulo lweMali kaRhulumente.

Iindleko zendibano yokuqala yeentsuku ezimbini kule mpelaveki ziza kuxhaswa ngemali evela kuhlahlo lwabiwo-mali lweBhunga leSizwe loPhuhliso loQoqosho nezaBasebenzi (Nedlac) kunye neOfisi kaMongameli.

IUnisa iza kubamba iNkomfa yeSizwe yokuqala kwaye iza kubonelela ngezinto eziyimfuneko kunye neenkonzo ngaphandle kwentlawulo.

"IKomiti yabaPhathiswa, echotshelwa nguSekela Mongameli uPaul Mashatile kwaye ibandakanya onke amasebe karhulumente afanelekileyo ukulungelelanisa igalelo likarhulumente kwiNgxoxo yeSizwe, ibisebenzela ukuqokelela izixhobo zokusebenza kwindibano nokulawula iindleko," utshilo uMagwenya.

Ukwathe konke ukuthengwa [kwezinto] nokulawulwa kweemali zoluntu kuya kuhambelana noMthetho woLawulo lweMali kaRhulumente kunye neMimiselo yeSebe lezeMali.

"Zonke iimali ziya kuchazwa ngokweendlela eziqhelekileyo zezemali zoluntu," utshilo.

Ephendula imibuzo yasePalamente ephuma kumbhexeshi oyintloko weDA uGeorge Michalakis, uMashatile uthe iKomiti yabaPhathiswa inikele umsebenzi kwisebe likazwelonke elijongene nezimali zikarhulumente, likunye namanye amasebe afana neOfisi kaMongameli, Ubulungisa noPhuhliso loMgaqo-siseko, iNgqesho neMisebenzi, kunye neMidlalo, ubuGcisa neNkcubeko, ukuze kuhlaziywe uqikelelo lohlahlo lwabiwo-mali.

"Uhlahlo lwabiwo-mali lweNkomfa yeSizwe kunye neNgxoxo yeSizwe ayikagqitywa," utshilo.

Uhlahlo lwabiwo-mali lokuqala lweR700 million lweNgxoxo yeSizwe lugxekwe kakhulu.

Ezinye iingxelo zibonise ukuba urhulumente ucwangcise ukunikela nge60% yeendleko eziqikelelwayo zeR450 million zeNgxoxo yeSizwe.

UMaimane uthe ikomiti ibhalele ngokusesikweni isebe likazwelonke elijongene nezimali likarhulumente icela ingcaciso ngevoti yohlahlo lwabiwo-mali lwenkxaso-mali yeNgxoxo yeSizwe kunye nengxelo yovavanyo lwempembelelo kwiinkqubo ezinokuchatshazelwa yimali eza kubuyiselwa.

Ikomiti ifuna isicwangciso esineenkcukacha zokunciphisa naziphi na iziphumo ezibi kunikezelo lwenkonzo kwakunye nengxelo ebanzi kuluhlu lweenkqubo eziya kuchatshazelwa yinkxaso-mali yeNgxoxo yeSizwe.

Uthe abantu baseMzantsi Afrika bafanele ukuxelelwa izinto ngokuphandle nangoxanduva lwemali.

"Ngaphandle kwezi, iNgxoxo yeSizwe isemngciphekweni wokuba lelinye ithuba elilahlekileyo."

UMaimane uthe kuyakhathaza ukwazi ukuba amazwi abalulekileyo ayarhoxa kule nkqubo.

"Ukuba iNational Dialogue iyaqhuba, abantu baseMzantsi Afrika bangayithemba njani into yokuba iza kuzisa iziphumo ezinentsingiselo, ezibandakanyayo? Sifuna isiqinisekiso sokuba zonke izimvo ingakumbi ezo zabo bachaphazelekayo kakhulu ziya kuviwa."

Imibutho emininzi ibhengeze ukurhoxa kwayo kwiveki ephelileyo kwiqela lamalungiselelo endibano yale mpelaveki ngenxa yokungavisisani malunga nohlahlo lwabiwo-mali kunye nemicimbi yolungiselelo.

UMaimane uthe iNgxoxo yeSizwe imele ixesha elibalulekileyo kuMzantsi Afrika, ithuba lokubonisa, ukwenza izinto ngokutsha kunye nokwakha ikamva eliquka wonke umntu.

"Ingaphezu kwencoko nje; lithuba lokuvala iiyantlukwano zethu kwaye sibeke abantu kumbindi wotshintsho," utshilo.