Amafama ayalumkiswa ngokuchasene nokusebenzisa isitofu sokugonya isifo somlomo esivela eKenya esingekho mthethweni.
Image: Umfanekiso ogciniweyo
Amafama emfuyo afunyaniswa ebeka emngciphekweni ukhuseleko lwendalo lwaseMzantsi Afrika ngokungenisa kunye nokusebenzisa isitofu sokugonya saseKenya sesifo somlomo (FMD) esingagunyaziswanga aza kujongana ‘neziphumo ezibi’, litsho iSebe lezoLimo.
Esi silumkiso siza emva kokuba iMilk South Africa ivakalise inkxalabo ngokuziphatha kwamanye amafama, isithi nangona lo mbutho uvelana nemeko yamafama, “awukwazi ukuwunyamezela lo mkhuba”.
"Ukungenisa elizweni nawaphi na amayeza angenaphephamvume eMzantsi Afrika, lulwaphulomthetho. IMilk SA iyawugxeka lo mkhwa ngeyona ndlela ingqongqo. Ukungenisa iyeza elingabhaliswanga elicwangcisiweyo kufuna ukuba isicelo seCandelo lama21 sifakwe kuGunyaziwe woLawulo lweeMveliso zezeMpilo eMzantsi Afrika (SAHPRA)," utshilo uMphathi weNkqubo yeMpilo yeZilwanyana kunye neNtlalontle kwiMilk SA, uGqirha Mark Chimes.
Uthe iyeza langoku lokugonya elenziwe ngamanzi elisuka kwiziko iBotswana Veterinary Institute alibhaliswanga eMzantsi Afrika, kwaye lingeniswe kweli phantsi kwemvume eyodwa.
"Sisitofu sokugonya esisebenza ixesha elifutshane esifuna ugonyo rhoqo emva kweenyanga ezintathu. Isitofu sokugonya esenzwe ngeoyile esivela eTurkey ngoku siphantsi kovavanyo kusetyenziswa intsholongwane yaseMzantsi Afrika yesifo somlomo kwaye abavelisi bangenise isicelo sabo semvume yokungenisa eli yeza. Olu gonyo lusebenza ixesha elide kwaye lufuna kuphela ukuba izilwanyana zigonywe rhoqo kwiinyanga ezintandathu ukuya kwezilishumi elinesibini (kuxhomekeke ekubeni zifumene imvume yoluphi na uhlobo)."
Uthe isitofu sokugonya, esiveliswe yiKenya Veterinary Vaccines Production Institute (KEVEVAPI), sisitofu esisebenza ixesha elifutshane kwaye sidinga ugonyo lweBooster rhoqo kwiinyanga ezine ukuya kwezintandathu.
Isithethi seSebe lezoLimo, uJoylene van Wyk, uthe bayabazi umngcipheko oyanyaniswa nokungeniswa ngokungekho mthethweni nokusetyenziswa kwamayeza okugonya iFMD.
"Ukungenisa elizweni nasiphi na isitofu sokugonya ngaphandle kogunyaziso olululo lulwaphulomthetho olunobuzaza kukhuseleko lwendalo. Izitofu zokugonya kufuneka zibhengezwe kwaye zingeniswe phantsi kweemeko zemvume engqongqo, njengoko zifuna ulawulo oluthile kwaye zichazwa njengomthwalo osemngciphekweni omkhulu. Akukho lizwe liya kubonelela ngezitofu zokugonya zeFMD ngaphandle kwegunya elibhaliweyo elivela kwilizwe elingenisayo," utshilo uVan Wyk.
ISebe libongoze nabani na onolwazi malunga nokungeniswa kwezitofu ngokungekho mthethweni ukuba aqhagamshelane nabezomthetho.
Uqhambuko luye lwathintelwa kancinci, kwaye ukukhutshwa kwesitofu sokugonya esiveliswe eMzantsi Afrika kulindeleke kwinyanga yoKwindla nakuTshazimpuzi ngo2026, iSebe longeze latsho.